BÁO CHÍ CÁCH MẠNG – LỰC LƯỢNG XUNG KÍCH, VŨ KHÍ SẮC BẾN TRONG CÔNG TÁC ĐỐI NGOẠI

Trung tướng, PGS. TS Nguyễn Tuấn Dũng

Nguyên Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị, Quân đội nhân dân Việt Nam

1. Mở đầu

 Với một lực lượng đa phương tiện hùng hậu gồm báo viết, báo nói, báo hình, báo chí cách mạng nước ta đã và đang đóng một vai trò cực kỳ quan trọng, không thể thiếu với tư cách là một lực lượng xung kích và là vũ khí sắc bén  trong công tác đối ngoại của Đảng, Nhà nước và nhân dân. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, báo chí Việt Nam ngày càng khẳng định vai trò là lực lượng tiên phong, là cầu nối đắc lực và là một công cụ quan trọng của Đảng và Nhà nước trong công tác đối ngoại, góp phần to lớn vào việc nâng cao vị thế và uy tín của đất nước trên trường quốc tế. Báo chí Việt Nam đóng một vai trò đa diện và trọng yếu trong việc triển khai đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa của Việt Nam. Với khả năng truyền tải thông tin rộng rãi, đa dạng, chuyên sâu,  định hướng dư luận và xây dựng hình ảnh, báo chí trở thành một công cụ sắc bén để thúc đẩy các mục tiêu đối ngoại, từ ngoại giao công chúng đến quảng bá văn hóa và thu hút đầu tư. Vai trò của báo chí trong công tác đối ngoại được thể hiện linh hoạt, sáng tạo trên nhiều phương diện khác nhau.

2. Nội dung nghiên cứu

2.1. Vai trò của báo chí trong công tác đối ngoại

Trước hết, truyền tải thông tin chính thống, chân thật, toàn diện và có chiều sâu về đất nước và con người Việt Nam để định hướng dư luận quốc tế; đồng thời tuyên truyền định hướng tạo sự đồng thuận trong nước về đối ngoại.

Đây là vai trò quan trọng nhất của báo chí cách mạng trong công tác đối ngoại. Báo chí là kênh truyền thông đa phương tiện chính yếu để truyền tải các thông tin đầy đủ và chính thống về đất nước và con người của một quốc gia và những thông điệp đối ngoại của quốc gia đó đến cộng đồng quốc tế. Bằng các phương tiện đa dạng của mình báo chí truyền tải và cung cấp cho các quốc gia và cộng đồng quốc tế những thông tin chính thống, chân thật nhất về tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh của mình một cách nhanh chóng và hiệu quả nhất để thế giới có nhận thức đúng, đầy đủ về đất nước và con người Việt Nam; đồng thời cũng là kênh quan trọng tuyên bố các quan điểm, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, về những vấn đề toàn cầu. Bằng hoạt động báo chí như vậy sẽ giúp định hướng nhận thức và thái độ của dư luận quốc tế đối với Việt Nam, từ đó tạo dựng một môi trường thuận lợi cho các hoạt động ngoại giao. Những thông điệp được truyền tải rõ ràng, nhất quán và kịp thời của các loại hình báo chí sẽ góp phần tăng cường sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa Việt Nam và các quốc gia khác.

Mặt khác, Báo chí là kênh thông tin chủ lực, có nhiệm vụ phổ biến sâu rộng các chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với mọi tầng lớp nhân dân. Qua đó, tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động, huy động sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc trong việc thực hiện các nhiệm vụ đối ngoại, từ bảo vệ chủ quyền biên giới, biển đảo đến hội nhập kinh tế quốc tế, giao lưu văn hóa, giải quyết các vấn đề toàn cầu.

Thứ hai, xây dựng và quảng bá hình ảnh quốc gia.

Hình ảnh quốc gia là tài sản vô giá trong quan hệ quốc tế. Báo chí có vai trò nòng cốt trong việc xây dựng và quảng bá hình ảnh tích cực của đất nước. Thông qua các bài viết, phóng sự, ảnh và video về văn hóa, con người, phong cảnh, lịch sử và những thành tựu kinh tế - xã hội... báo chí giúp cộng đồng quốc tế hiểu sâu sắc hơn về đất nước và con người Việt Nam. Việc quảng bá hình ảnh quốc gia không chỉ thu hút du khách mà còn tạo dựng niềm tin chính trị, xã hội cho các quốc gia khác và các nhà đầu tư nước ngoài, thúc đẩy hợp tác kinh tế, chính trị, quốc phòng, an ninh và giao lưu văn hóa.

Thứ ba,  là vũ khí sắc bén trong đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái; đối phó với những thông tin sai lệch về Việt Nam và xử lý các khủng hoảng truyền thông.

Trong kỷ nguyên bùng nổ thông tin, đặc biệt là với sự phát triển như vũ bão của mạng xã hội, nguy cơ những thông tin sai lệch, độc hại, những tuyên truyền chống phá, xuyên tạc của các thế lực thù địch và tin giả có thể gây tổn hại nghiêm trọng đến hình ảnh và uy tín quốc gia, dân tộc. Báo chí chính thống đóng vai trò là "bức tường thành" vững chắc, là “vũ khí sắc bén”  trong việc kiểm chứng thông tin, bác bỏ những luận điệu xuyên tạc và đưa tin khách quan, chính xác, đúng sự thật, vạch trần bản chất phản động của các thế lực thù địch gây tổn hại đến hình ảnh và uy tín của Việt Nam đối với thế giới. Trong môi trường thông tin toàn cầu phức tạp, báo chí Việt Nam đóng vai trò là "lá chắn" trên mặt trận tư tưởng, chủ động và kiên quyết đấu tranh phản bác những thông tin xuyên tạc, sai sự thật về tình hình đất nước, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc và gây ảnh hưởng tiêu cực đến quan hệ đối ngoại của Việt Nam. Khi xảy ra khủng hoảng truyền thông, báo chí là công cụ đắc lực để chính phủ thông tin minh bạch, trấn an dư luận và điều chỉnh nhận thức sai lầm, giảm thiểu tác động tiêu cực đến quan hệ đối ngoại.

Thứ tư, hỗ trợ ngoại giao công chúng và giao lưu văn hóa.

Ngoại giao công chúng là một phần không thể thiếu của công tác đối ngoại hiện đại, nhằm tạo dựng sự đồng cảm và ủng hộ của công chúng quốc tế đối với các chính sách và giá trị của một quốc gia. Báo chí là cầu nối hiệu quả để thực hiện các hoạt động ngoại giao công chúng. Thông qua các chuyên mục, chương trình về văn hóa, giáo dục, thể thao và các hoạt động giao lưu nhân dân, báo chí giúp tăng cường sự gắn kết và hiểu biết giữa các dân tộc, từ đó tạo nền tảng vững chắc cho quan hệ ngoại giao.

Thứ năm, là cầu nối hữu nghị và thúc đẩy hợp tác quốc tế.

Bằng việc đưa tin, phân tích sâu sắc về tình hình thế giới, về các mối quan hệ song phương và đa phương, báo chí góp phần củng cố lòng tin, thắt chặt tình hữu nghị và thúc đẩy các cơ hội hợp tác trên mọi lĩnh vực, từ chính trị, kinh tế đến văn hóa, xã hội. Báo chí có nhiều đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy hợp tác quốc tế bằng cách đưa tin về các dự án hợp tác, hội nghị, diễn đàn quốc tế và các sáng kiến đa phương. Việc đưa tin kịp thời và sâu rộng về những nỗ lực hợp tác này giúp nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc cùng nhau giải quyết các vấn đề toàn cầu, đồng thời khẳng định vai trò và trách nhiệm của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

Như vậy, báo chí cách mạng ngày nay không chỉ là một kênh truyền thông đa phương tiện, hiện đại, hiệu quả, mà còn là một công cụ chiến lược trong công tác đối ngoại. Việc tận dụng hiệu quả và phát huy tối đa sức mạnh của báo chí sẽ giúp chúng ta xây dựng hình ảnh đẹp, đầy uy tín, nâng cao vị thế, bảo vệ lợi ích quốc gia và đóng góp tích cực vào hòa bình, phát triển chung của thế giới.

Để thực sự trở thành một "binh chủng" đắc lực trên mặt trận đối ngoại, báo chí Việt Nam cần có những bước chuyển mình mạnh mẽ, từ tư duy đến hành động, nhằm quảng bá hình ảnh đất nước một cách chuyên nghiệp, thuyết phục và hiệu quả hơn. Để báo chí Việt Nam phát huy hết vai trò, vị trí quan trọng của mình phục vụ công tác đối ngoại tốt nhất, cần tập trung vào thực hiện tốt những những yêu cầu cơ bản sau:

2.2. Những yêu cầu đối với báo chí trong công tác đối ngoại hiện nay

Một là, không ngừng nâng cao chất lượng nội dung và hình thức hoạt động báo chí.

Yêu cầu hàng đầu để báo chí cách mạng phát huy hết vai trò của mình không phải là số lượng tin, bài mà là chất lượng thông tin: cần đảm bảo thông tin chính xác, khách quan, trung thực, toàn diện, có chiều sâu, đảm bảo tính thời sự; tránh các thông tin sai lệch, xuyên tạc, phiến diện, hình thức. Tập trung khai thác những khía cạnh tích cực, thành tựu của Việt Nam trên mọi lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, nhưng không “thổi phồng” sai thực tế.

Về nội dung phải đa dạng hóa: Không chỉ tập trung vào chính trị, mà còn quảng bá văn hóa, con người, du lịch, ẩm thực, các giá trị truyền thống tốt đẹp của Việt Nam. Giới thiệu những mô hình, câu chuyện thành công trong phát triển kinh tế - xã hội. Làm rõ các quan điểm, chính sách yêu chuộng hòa bình của Việt Nam trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân; những bài học kinh nghiệm phong phú trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, nhất là những thành tựu to lớn trong các cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.

Về hình thức thể hiện phải phong phú, đa dạng cả báo viết, báo nói và báo hình. Tăng cường sử dụng các hình thức báo chí hiện đại như infographic, video, podcast, multimedia story, truyền hình trực tuyến, mạng xã hội để thu hút độc giả quốc tế. Cần ứng dụng các thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi kỹ thuật số để đa dạng hóa, hiện đại hóa các hình thức hoạt động báo chí đáp ứng thị hiếu và nhu cầu ngày càng cao của cộng đồng quốc tế hiện đại. Xây dựng những câu chuyện hấp dẫn về Việt Nam: Thay vì những báo cáo thành tích khô khan, hãy kể những câu chuyện sống động, truyền cảm hứng về một Việt Nam đổi mới, năng động, giàu bản sắc văn hóa và là một đối tác tin cậy, có trách nhiệm. Hình ảnh con người Việt Nam thân thiện, yêu chuộng hòa bình cần được lan tỏa một cách tự nhiên và chân thực. Đa dạng hóa các sản phẩm báo chí: Tận dụng sức mạnh của truyền thông đa phương tiện, phát triển các hình thức như phim tài liệu ngắn, phóng sự ảnh, podcast, infographic, video trên các nền tảng số để thông tin trở nên hấp dẫn và dễ tiếp cận hơn. Cung cấp thông tin đa chiều và cân bằng: Bên cạnh việc thông tin về quan điểm chính thống, việc cung cấp một cái nhìn đa chiều, khách quan về các vấn đề trong nước và quốc tế sẽ giúp tăng cường sự tin cậy và uy tín của báo chí Việt Nam.

Hai là, phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ làm báo chuyên nghiệp, chuyên sâu về công tác đối ngoại.

 Nền tảng của một nền báo chí đối ngoại vững mạnh là đội ngũ nhà báo có đủ tâm và tầm. Điều này đòi hỏi sự đầu tư bài bản vào công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về quan hệ quốc tế, chính sách đối ngoại của Đảng và Nhà nước, cũng như kỹ năng tác nghiệp trong môi trường quốc tế.

Vấn đề hàng đầu cần khắc phục điểm yếu của đội ngũ làm báo hiện nay là  năng lực ngoại ngữ.  Phóng viên, biên tập viên cần có trình độ ngoại ngữ tốt thì mới có thể tác nghiệp hiệu quả, tiếp cận thông tin quốc tế và truyền tải thông tin về Việt Nam một cách nhanh nhạy, chuẩn xác, hấp dẫn.

 Để làm tốt chức năng, nhiệm vụ của mình, đội ngũ làm báo cần có kiến thức chuyên sâu về đối ngoại; cần có am hiểu sâu sắc về chính sách đối ngoại: Nắm vững đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa của Việt Nam để truyền tải thông điệp một cách nhất quán và chính xác. Đội ngũ làm báo cần được đào tạo, bồi dưỡng cơ bản, chuyên sâu về kiến thức đối ngoại, luật pháp quốc tế, các vấn đề khu vực và toàn cầu để có cái nhìn toàn diện và chuyên sâu khi tác nghiệp. Cần được rang bị kiến thức và kỹ năng báo chí quốc tế: Hiểu biết về các xu hướng truyền thông quốc tế, có khả năng phân tích, bình luận sâu sắc các vấn đề toàn cầu và khu vực, đồng thời sử dụng thành thạo ngoại ngữ và các công cụ truyền thông hiện đại. Một yêu cầu rất quan trọng đối với hoạt động báo chí hiện nay là những người làm báo cần có kỹ năng truyền thông đa phương tiện. Cần nâng cao kỹ năng sử dụng các công cụ, nền tảng số để sản xuất nội dung phù hợp với xu hướng truyền thông hiện đại quốc tế.

Cùng với nâng cao trình độ nghiệp vụ, kỹ năng tác nghiệp của đội ngũ làm báo cần quan tâm nâng cao đạo đức nghề nghiệp. Đảm bảo sự trung thực, khách quan, có trách nhiệm chính trị, xã hội trong mọi thông tin được đưa ra, có như vậy mới xây dựng được hình ảnh báo chí Việt Nam chuyên nghiệp và đáng tin cậy. Xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng: giữ vững lập trường, nguyên tắc, có khả năng "miễn dịch" trước những thông tin sai lệch, xuyên tạc, đồng thời chủ động, khéo léo trong việc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch.

Ba là, đổi mới phương thức tiếp cận và truyền tải thông tin.

Vấn đề rất quan trọng là cần xây dựng một chiến lược truyền thông dài hạn phục vụ công tác đối ngoại. Cần có kế hoạch cụ thể cho từng giai đoạn, từng sự kiện đối ngoại quan trọng, xác định rõ đối tượng, mục tiêu và thông điệp truyền tải. Các kế hoạch phải đáp ứng yêu cầu chiến lược đối ngoại xuyên suốt, nhất quán, đồng thời phải đáp ứng những sự kiện đối ngoại, quan hệ đối ngoại đột xuất.

Tăng cường ứng dụng công nghệ: Đầu tư vào công nghệ hiện đại để nâng cao chất lượng sản xuất và phân phối nội dung, đặc biệt là các nền tảng số.

Phát triển các kênh đối ngoại chuyên biệt: Tiếp tục duy trì và phát triển các kênh thông tin đối ngoại chuyên biệt như VTV4, VOV5, Báo Nhân Dân điện tử, Báo Quân đội nhân dân điện tử (các bản tiếng nước ngoài), Thông tấn xã Việt Nam, Báo Ảnh Việt Nam.

Mở rộng hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác với các hãng thông tấn, báo chí quốc tế có uy tín để trao đổi thông tin, học hỏi kinh nghiệm và đưa tin về Việt Nam một cách rộng rãi hơn.

Hết sức chú trọng thông tin về người Việt Nam ở nước ngoài: Phát huy vai trò của báo chí trong việc kết nối cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài với đất nước, tăng cường hoạt động ngoại giao nhân dân, khuyến khích họ đóng góp vào công tác đối ngoại.

Chủ động thông tin và phản bác thông tin sai trái: Kịp thời đưa tin về các vấn đề nóng, thể hiện quan điểm, lập trường chính thức của Việt Nam. Đồng thời, chủ động và nâng cao chất lượng, hiệu quả trong việc phản bác các luận điệu xuyên tạc, thông tin sai sự thật về Việt Nam.

3. Kết luận

Báo chí Việt Nam đã và đang có vai trò tiên phong, nòng cốt trong công tác thông tin đối ngoại, góp phần quan trọng vào việc quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam, nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Đặc biệt, trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, báo chí cách mạng càng có vai trò đặc biệt quan trọng. Bản thân báo chí cũng phải vươn mình cùng với dân tộc, tích cực góp phần thực hiện các mục tiêu chiến lược của Đảng đã đặt ra. Vì vậy, việc đầu tư và đổi mới toàn diện hoạt động báo chí và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà báo chuyên nghiệp, chuyên sâu về công tác đối ngoại sẽ giúp báo chí thực hiện tốt hơn nữa sứ mệnh này.