BÀN VỀ NGUY CƠ SUY THOÁI ĐẠO ĐỨC CỦA HỌC SINH PHỔ THÔNG HIỆN NAY
1.Đặt vấn đề
Trong giáo dục, đạo đức giúp hình thành nhân cách, tạo nên những con người có trách nhiệm, biết tôn trọng và yêu thương người khác. Giáo dục đạo đức không chỉ giúp học sinh nhận thức đúng đắn về các giá trị đạo đức mà còn rèn luyện thói quen hành vi đạo đức, biết sống vì mọi người và vì sự phát triển của đất nước. Đạo đức là nền tảng để xây dựng một cộng đồng văn minh, công bằng và nhân ái, nó giúp duy trì trật tự xã hội, giảm thiểu các tệ nạn và tạo ra môi trường sống lành mạnh, an toàn cho mọi người. Vì vậy, việc giáo dục đạo đức cần được chú trọng và thực hiện từ gia đình, nhà trường đến toàn xã hội.
Đối với học sinh việc giáo dục đạo đức là vô cùng cần thiết, giúp các em nhận thức đúng đắn về các giá trị sống, biết phân biệt đúng sai và hành xử một cách có trách nhiệm hình thành nhân cách tốt, biết tôn trọng và yêu thương người khác, từ đó xây dựng mối quan hệ xã hội lành mạnh. Điều này không chỉ góp phần tạo nên một môi trường học tập tích cực mà còn chuẩn bị cho các em trở thành những công dân tốt, có ích cho xã hội.
2. Một số biểu hiện về suy thoái đạo đức của học sinh phổ thông hiện nay
Như chúng ta đã biết, những giá trị cốt lõi của đạo đức học sinh thường được định hình thông qua các nguyên tắc và chuẩn mực về hành vi đạo đức, giúp phát triển nhân cách và khả năng sống hài hòa trong cộng đồng. Một số giá trị cốt lõi của đạo đức học sinh bao gồm: Tôn trọng; Trách nhiệm; Trung thực; Chăm chỉ; Tình yêu thương và lòng vị tha; Tính kiên nhẫn và khả năng tự kiểm soát; Tinh thần hợp tác với nhau.
Những giá trị này không chỉ giúp học sinh phát triển tốt về mặt đạo đức mà còn tạo nền tảng vững chắc cho cuộc sống sau này. Nhưng hiện nay, các giá trị này ngày càng suy giảm dẫn đến hiện tượng suy thoái đạo đức của học sinh. Dưới đây là một số biểu hiện về nguy cơ suy thoái đạo đức của học sinh:
- Ngày càng có nhiều vụ bạo lực học đường xảy ra, từ việc đánh nhau trong lớp học đến sử dụng mạng xã hội để bắt nạt, đe dọa bạn bè. Những vụ việc này không chỉ ảnh hưởng tới nạn nhân mà còn tạo ra môi trường học tập thiếu an toàn và lành mạnh. Có nhiều video clip về học sinh đánh nhau được lan truyền trên mạng xã hội, làm dấy lên lo ngại về cách mà các em giải quyết mâu thuẫn bằng bạo lực thay vì qua giao tiếp và sự thấu hiểu.
- Một số học sinh ngày nay có thái độ coi thường thầy cô giáo, thậm chí còn chửi mắng, chống đối giáo viên khi bị phê bình hay kỷ luật. Có nhiều báo cáo về các vụ học sinh lăng mạ giáo viên trong lớp hoặc công khai chỉ trích thầy cô trên mạng xã hội mà không nhận thức được hành vi sai trái của mình. Đó chính là sự thiếu tôn trọng với giáo viên và người lớn của các em học sinh phổ thông.
- Nhiều học sinh có xu hướng chạy theo những giá trị vật chất và danh vọng trên mạng xã hội, thể hiện qua việc thích phô trương, khoe khoang các món đồ đắt tiền hay thành tích ảo, thay vì tập trung vào học tập và phát triển bản thân. Hiện tượng nhiều học sinh nghiện mạng xã hội, sẵn sàng làm bất cứ điều gì để thu hút sự chú ý, như tạo nội dung gây sốc, hoặc tham gia vào các thử thách nguy hiểm chỉ để tăng lượng tương tác. Lối sống lệch lạc, chạy theo vật chất và danh tiếng ảo ngày càng bộc lộ ở lứa tuổi học sinh phổ thông.
- Sự thiếu trung thực trong học tập, gian lận trong thi cử, sao chép bài làm của bạn hoặc tìm cách gian lận qua các thiết bị công nghệ. Điều này ảnh hưởng đến tính trung thực và công bằng trong học đường. Ví dụ: Việc sử dụng điện thoại để tra cứu thông tin trong giờ kiểm tra hay thi cử ngày càng phổ biến, thể hiện sự giảm sút của các giá trị đạo đức trong học tập.
- Lười biếng và ỷ lại là những thói quen tiêu cực khi con người không chuyên tâm vào việc nâng cao năng lực bản thân, mà lại có xu hướng dựa dẫm vào người khác. Sự thiếu chủ động này không chỉ làm giảm hiệu quả công việc mà còn kìm hãm sự phát triển cá nhân và tập thể. Khi mỗi người không nỗ lực tự hoàn thiện mình, sự tiến bộ chung của cả nhóm hoặc tổ chức sẽ bị ảnh hưởng, tạo ra một môi trường làm việc trì trệ và thiếu động lực. Điều này không chỉ cản trở sự thành công cá nhân mà còn khiến tập thể khó đạt được những mục tiêu lớn hơn.
- Một số học sinh thiếu sự quan tâm, thấu cảm với bạn bè hoặc cộng đồng xung quanh. Điều này dẫn đến việc không giúp đỡ những người gặp khó khăn và thậm chí có thể vui mừng trước sự đau khổ của người khác. Có những trường hợp học sinh chứng kiến bạn mình bị bắt nạt nhưng không can thiệp, thậm chí còn quay video và phát tán, thể hiện tâm lý vô cảm và thiếu trách nhiệm xã hội, thể hiện tâm lý vô cảm và ích kỷ của một số em.
- Mạng xã hội và truyền thông có ảnh hưởng xấu đến học sinh, nhiều nội dung không lành mạnh, bạo lực, phản cảm mà học sinh tiếp cận thường xuyên, làm biến đổi suy nghĩ và hành vi của các em theo chiều hướng xấu. Các trò chơi bạo lực, những nội dung giải trí thiếu lành mạnh hoặc các thần tượng có lối sống lệch chuẩn đã ảnh hưởng xấu đến đạo đức và nhân cách của một bộ phận học sinh.
- Nhiều gia đình và nhà trường chưa thực sự chú trọng đến việc giáo dục đạo đức cho học sinh, thay vào đó chỉ quan tâm đến thành tích học tập, dẫn đến sự thiếu hụt về mặt giá trị đạo đức. Một số phụ huynh bận rộn, thiếu sự quan tâm đến con cái, trong khi nhiều trường học cũng chỉ tập trung vào việc nâng cao thành tích thi cử mà ít chú ý đến giáo dục nhân cách. Điều đó biểu hiện sự thiếu sự quan tâm từ gia đình và nhà trường đến các em học sinh.
Suy thoái đạo đức học sinh là một vấn đề đáng lo ngại, có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho xã hội trong tương lai. Việc giải quyết vấn đề này đòi hỏi sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội trong việc giáo dục toàn diện về cả kiến thức lẫn đạo đức cho học sinh.
3. Một vài cách khắc phục nguy cơ suy thoái đạo đức của học sinh phổ thông hiện nay.
Để khắc phục nguy cơ suy thoái đạo đức của học sinh phổ thông, theo chúng tôi có thể thực hiện 6 cách:
Một là, Tăng cường giáo dục đạo đức trong nhà trường. Để tăng cường giáo dục đạo đức trong nhà trường một cách hiệu quả, cần có sự đầu tư và chú trọng vào các yếu tố:
-Tích hợp giáo dục đạo đức vào chương trình học chính khóa: Đưa môn học đạo đức trở thành môn học chính thức trong chương trình giảng dạy. Nội dung nên bao gồm các khía cạnh cơ bản như trung thực, tôn trọng, trách nhiệm, đoàn kết, và lòng nhân ái; Tích hợp các giá trị đạo đức vào các môn học khác, như lịch sử, văn học hay giáo dục công dân, để học sinh có thể thấy mối liên hệ giữa kiến thức và hành vi thực tế trong cuộc sống.
- Tổ chức các buổi học chuyên đề và thảo luận về đạo đức: Mời các chuyên gia trong lĩnh vực tâm lý, giáo dục, hoặc những người có uy tín trong xã hội đến chia sẻ và hướng dẫn học sinh về các giá trị đạo đức. Điều này giúp học sinh hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của đạo đức trong cuộc sống và sự phát triển cá nhân; Tạo ra các buổi thảo luận mở để học sinh có thể bày tỏ quan điểm, phân tích các tình huống đạo đức, và cùng nhau tìm ra cách ứng xử đúng đắn. Qua đó, học sinh sẽ tự rèn luyện kỹ năng phán xét và hành động đúng theo chuẩn mực đạo đức.
- Xây dựng quy tắc ứng xử trong nhà trường: Thiết lập một bộ quy tắc ứng xử cụ thể và rõ ràng về các chuẩn mực đạo đức mà tất cả học sinh và giáo viên cần tuân thủ. Các quy tắc này nên được truyền đạt rõ ràng để mọi người đều hiểu và ý thức việc thực hiện; Các hành vi đạo đức tốt cần được ghi nhận và khen thưởng công khai, tạo động lực cho học sinh noi gương. Đồng thời, những hành vi vi phạm đạo đức cần bị xử lý nghiêm minh, kết hợp với biện pháp giáo dục để giúp học sinh nhận ra lỗi lầm và sửa đổi.
- Kết hợp giáo dục đạo đức với các hoạt động ngoại khóa: Tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế, như tham gia các dự án cộng đồng, hoạt động từ thiện, giúp học sinh không chỉ học về đạo đức qua sách vở mà còn thực hành trong thực tế. Thành lập các câu lạc bộ đạo đức hoặc các nhóm học sinh có nhiệm vụ lan tỏa những giá trị đạo đức tốt đẹp trong trường học, từ đó tạo môi trường tích cực và thúc đẩy hành vi tốt đẹp.
- Sự gương mẫu của giáo viên và nhân viên nhà trường, thể hiện những hành vi đạo đức chuẩn mực trong giao tiếp và ứng xử hàng ngày. Những tấm gương này sẽ tạo ảnh hưởng lớn đến nhận thức và hành vi của học sinh; Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên về kỹ năng giáo dục đạo đức, giúp họ trở thành những người hướng dẫn tốt trong việc xây dựng và phát triển nhân cách cho học sinh.
- Theo dõi và đánh giá sự tiến bộ đạo đức của học sinh. Nhà trường cần có các biện pháp theo dõi thường xuyên để biết được học sinh nào cần hỗ trợ trong việc rèn luyện đạo đức; Phản hồi kịp thời cho phụ huynh và phối hợp với gia đình để cùng giáo dục học sinh trong trường hợp có các dấu hiệu vi phạm đạo đức.
Việc tăng cường giáo dục đạo đức trong nhà trường cần được thực hiện liên tục, bài bản và có sự tham gia từ tất cả các bên, từ giáo viên, học sinh cho đến phụ huynh, tạo nên một môi trường học tập và rèn luyện lành mạnh, vững chắc cho sự phát triển toàn diện của học sinh.
Hai là, Phối hợp giữa nhà trường và gia đình. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh. Để đạt được hiệu quả tối đa, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Xây dựng mối quan hệ gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình: Thiết lập kênh liên lạc thường xuyên giữa giáo viên và phụ huynh thông qua các cuộc họp, trao đổi trực tiếp hoặc qua các nền tảng như nhóm chat, email, ứng dụng quản lý học sinh. Tham vấn phụ huynh trong các hoạt động giáo dục đạo đức: Nhà trường nên mời phụ huynh tham gia đóng góp ý kiến trong việc xây dựng các chương trình giáo dục đạo đức. Điều này không chỉ tăng cường sự đồng thuận mà còn giúp phụ huynh nhận thức được vai trò của mình trong việc giáo dục con cái.
- Gia đình là môi trường giáo dục đầu tiên và quan trọng nhất của trẻ. Phụ huynh cần làm gương bằng cách thực hiện những hành vi đạo đức đúng đắn trong cuộc sống hàng ngày. Hành động của cha mẹ, cách họ đối xử với người khác sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ và hành vi của con cái; Cùng tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện cùng với con em, giúp các em thấy được giá trị của việc sống đạo đức và trách nhiệm với xã hội.
- Nhà trường và gia đình cần có sự thống nhất về cách tiếp cận và phương pháp giáo dục đạo đức. Nếu nhà trường giáo dục theo một hướng nhưng gia đình lại có phương pháp khác, điều này sẽ dẫn đến sự mâu thuẫn trong tư duy của học sinh; Phối hợp trong việc xử lý các hành vi vi phạm đạo đức, khi học sinh có hành vi sai trái, cả nhà trường và gia đình cần cùng nhau thảo luận và đưa ra biện pháp xử lý nhất quán, đảm bảo rằng trẻ hiểu rõ sai lầm và có cơ hội để sửa đổi.
- Khuyến khích phụ huynh tham gia các hoạt động của nhà trường: Nhà trường nên tạo cơ hội cho phụ huynh tham gia các hoạt động giáo dục đạo đức như các buổi thảo luận, hội thảo, lớp học kỹ năng cho con cái. Tổ chức các ngày hội gia đình tại trường, tạo điều kiện để phụ huynh và học sinh cùng tham gia vào các hoạt động tập thể, tăng cường mối quan hệ giữa các thành viên trong gia đình và cộng đồng nhà trường.
- Nhà trường cần hướng dẫn phụ huynh cách quản lý và giám sát việc sử dụng mạng xã hội, thiết bị điện tử của con cái để hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực từ các nội dung không phù hợp; Phụ huynh cần có sự quan tâm và đồng hành trong việc sử dụng công nghệ của con, tạo ra những quy tắc sử dụng hợp lý và khuyến khích học sinh sử dụng công nghệ cho mục đích tích cực.
Sự phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và gia đình sẽ tạo ra một môi trường giáo dục toàn diện, trong đó học sinh được phát triển không chỉ về mặt tri thức mà còn về nhân cách và đạo đức.
Ba là, Tăng cường hoạt động trải nghiệm thực tiễn. Việc tăng cường các hoạt động trải nghiệm thực tiễn là một cách hiệu quả để giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức và nhân cách. Thông qua những trải nghiệm trực tiếp, học sinh có thể hiểu sâu hơn về các giá trị đạo đức và áp dụng chúng trong cuộc sống.
- Khuyến khích học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện như dọn dẹp môi trường, thăm hỏi các trung tâm bảo trợ xã hội, viện dưỡng lão, trại trẻ mồ côi, hoặc giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn. Tạo điều kiện để học sinh tham gia các dự án xã hội giúp giải quyết các vấn đề như bảo vệ môi trường, chăm sóc động vật, hoặc bảo vệ quyền lợi của các nhóm yếu thế. Các dự án này giúp học sinh nhận thức được tầm quan trọng của hành động cá nhân đối với xã hội.
- Tổ chức các chương trình học tập ngoài trời với các tình huống thực tế liên quan đến vấn đề đạo đức như giải quyết xung đột, làm việc nhóm, và ra quyết định. Những tình huống này giúp học sinh rèn luyện khả năng tư duy và đưa ra quyết định đạo đức đúng đắn; Tạo cơ hội để học sinh tham gia các trò chơi, tình huống mô phỏng về đạo đức và xã hội. Chẳng hạn, mô phỏng phiên tòa giả định, học sinh sẽ đóng vai thẩm phán, luật sư, và bị cáo, qua đó họ có thể thảo luận và hiểu sâu hơn về khái niệm công bằng, luật pháp và trách nhiệm.
- Tích hợp các hoạt động trải nghiệm vào chương trình học chính khóa, kết hợp các hoạt động trải nghiệm vào các môn học chính khóa như văn học, lịch sử, giáo dục công dân. Ví dụ, học sinh có thể tham gia vào các dự án nghiên cứu về một nhân vật lịch sử nổi tiếng vì lòng dũng cảm và nhân ái, hoặc viết bài phản ánh về các sự kiện xã hội đương đại có liên quan đến vấn đề đạo đức; Thiết kế các bài học dựa trên dự án (Project-Based Learning), nơi học sinh phải thực hiện các dự án liên quan đến đạo đức xã hội và ứng dụng kiến thức vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn. Điều này không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy mà còn tạo cơ hội để họ thực hành các giá trị đạo đức.
- Tổ chức các lớp kỹ năng sống tập trung vào việc phát triển các kỹ năng đạo đức như quản lý cảm xúc, giải quyết mâu thuẫn, làm việc nhóm, và kỹ năng giao tiếp. Những kỹ năng này sẽ giúp học sinh không chỉ học cách ứng xử đúng đắn mà còn hiểu sâu hơn về giá trị của sự tôn trọng, trung thực và trách nhiệm; Xây dựng các hoạt động trải nghiệm kỹ năng sống gắn liền với thực tế như tham gia vào các buổi thực hành tự lập, kỹ năng tự vệ, hoặc lập kế hoạch cho các sự kiện tập thể. Thông qua những hoạt động này, học sinh sẽ hiểu rõ hơn về vai trò của mình trong tập thể và cách sống có trách nhiệm với cộng đồng.
- Tham gia các chương trình trải nghiệm văn hóa và nghệ thuật, tạo điều kiện để học sinh tham gia các sự kiện văn hóa, nghệ thuật, như tham quan bảo tàng, xem các buổi biểu diễn kịch, nhạc kịch, hoặc đọc sách về những câu chuyện có giá trị đạo đức. Những hoạt động này giúp học sinh mở rộng tầm nhìn, đồng thời tiếp thu các giá trị văn hóa, đạo đức qua các tác phẩm nghệ thuật; Khuyến khích học sinh tham gia vào các dự án sáng tạo nghệ thuật như vẽ tranh, làm phim ngắn, hoặc viết kịch bản liên quan đến các chủ đề đạo đức. Điều này giúp học sinh phát triển kỹ năng sáng tạo và nhận thức sâu sắc hơn về các giá trị tốt đẹp trong cuộc sống.
- Hỗ trợ học sinh phản ánh sau mỗi hoạt động trải nghiệm, tạo không gian cho học sinh chia sẻ và thảo luận sau mỗi hoạt động để các em có thể phản ánh lại những gì đã học được. Khuyến khích học sinh viết nhật ký trải nghiệm, ghi lại những suy nghĩ, cảm xúc và nhận xét sau mỗi hoạt động. Đây là cơ hội để các em tự đánh giá quá trình học tập và trưởng thành của bản thân.
Việc tăng cường hoạt động trải nghiệm thực tiễn không chỉ giúp học sinh học hỏi qua sách vở mà còn tạo cơ hội để họ áp dụng những gì đã học vào thực tế. Đây là cách tiếp cận mang tính sáng tạo và thực tiễn, giúp học sinh phát triển đạo đức và kỹ năng một cách tự nhiên và bền vững.
Bốn là, Giáo dục qua các phương tiện truyền thông. Giáo dục qua các phương tiện truyền thông là một công cụ hiệu quả trong việc tác động đến tư duy và hành vi của học sinh. Việc sử dụng các phương tiện này cần được thực hiện một cách có chiến lược để đảm bảo nội dung truyền tải mang tính giáo dục, góp phần xây dựng đạo đức và nhân cách cho học sinh. Một số biện pháp cụ thể để tăng cường giáo dục đạo đức qua các phương tiện truyền thông bao gồm:
-Tận dụng truyền thông đại chúng để tuyên truyền về đạo đức, sử dụng các kênh truyền hình, đài phát thanh để phát sóng các chương trình giáo dục về đạo đức, kỹ năng sống và những giá trị văn hóa tốt đẹp. Những nội dung này có thể bao gồm phim tài liệu, chương trình truyền hình, phim hoạt hình, hoặc các buổi tọa đàm về đạo đức và trách nhiệm xã hội; Sản xuất các chương trình giáo dục dành riêng cho học sinh với nội dung mang tính nhân văn, đề cao các giá trị đạo đức như lòng trung thực, sự khoan dung, và tôn trọng. Các chương trình này có thể được lồng ghép với những câu chuyện hoặc tình huống đời thực để học sinh dễ hiểu và tiếp thu.
- Phát triển nội dung giáo dục đạo đức trên mạng xã hội, tạo ra các trang, nhóm hoặc kênh truyền thông xã hội tập trung vào giáo dục đạo đức, nơi các bài viết, video, và hình ảnh khuyến khích hành vi tốt và các giá trị nhân văn được chia sẻ rộng rãi. Những nội dung này có thể bao gồm các câu chuyện cảm động, hành động tốt trong cuộc sống, hoặc các bài học về cách sống có trách nhiệm; Sử dụng các chiến dịch truyền thông xã hội nhằm lan tỏa các thông điệp đạo đức như bảo vệ môi trường, chống lại bạo lực học đường, hoặc khuyến khích lòng nhân ái. Ví dụ, các thử thách tích cực trên mạng xã hội có thể khuyến khích học sinh tham gia và chia sẻ những hành động tốt của mình, từ đó tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ.
- Khai thác nội dung giáo dục thông qua các nền tảng trực tuyến, sử dụng YouTube, TikTok hoặc các nền tảng video khác để đăng tải các video giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, và các bài học về giá trị con người. Các video này nên ngắn gọn, sinh động, dễ hiểu và mang thông điệp tích cực, hấp dẫn giới trẻ; Thiết kế các khóa học trực tuyến hoặc bài giảng điện tử tập trung vào giáo dục đạo đức và nhân cách. Học sinh có thể tham gia các lớp học trực tuyến này để tiếp thu kiến thức về đạo đức thông qua các hình thức tương tác như quiz, bài tập nhóm, hoặc các dự án cá nhân.
- Tạo ra các chiến dịch truyền thông cộng đồng kết hợp giữa nhà trường và xã hội, phối hợp với các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp hoặc cơ quan truyền thông để xây dựng các chiến dịch tuyên truyền về đạo đức cho học sinh. Những chiến dịch này có thể bao gồm các cuộc thi viết, vẽ, hoặc làm video về chủ đề đạo đức và nhân cách, qua đó khuyến khích sự tham gia của học sinh và tạo ra những thông điệp tích cực lan tỏa trong cộng đồng.
- Kiểm soát và định hướng nội dung truyền thông, giám sát nội dung truyền thông mà học sinh tiếp xúc, đặc biệt là trên mạng xã hội, nhằm ngăn chặn các nội dung độc hại hoặc có tính chất tiêu cực ảnh hưởng đến đạo đức và nhân cách của học sinh. Phụ huynh và nhà trường cần phối hợp để giám sát việc sử dụng công nghệ và truyền thông của học sinh một cách hợp lý.
- Tích hợp giáo dục truyền thông vào chương trình học, giảng dạy học sinh về cách sử dụng phương tiện truyền thông một cách thông minh và có trách nhiệm. Xây dựng các khóa học về giáo dục truyền thông để học sinh hiểu được tầm quan trọng của truyền thông trong xã hội hiện đại và vai trò của nó trong việc định hình nhân cách, ý thức công dân, và trách nhiệm xã hội.
Năm là, kiểm soát và quản lý việc sử dụng công nghệ và mạng xã hội. Kiểm soát và quản lý việc sử dụng công nghệ và mạng xã hội là một trong những biện pháp quan trọng để ngăn ngừa các tác động tiêu cực đến đạo đức và nhân cách của học sinh. Việc sử dụng không kiểm soát các thiết bị công nghệ và mạng xã hội có thể dẫn đến những hành vi lệch lạc, suy thoái đạo đức, bạo lực học đường, và sự phụ thuộc vào thông tin sai lệch.
- Đưa ra quy định rõ ràng về việc sử dụng công nghệ trong nhà trường, xây dựng nội quy trường học về việc sử dụng điện thoại di động và thiết bị công nghệ trong lớp học. Nhà trường cần ban hành các quy định cụ thể về việc sử dụng điện thoại, máy tính bảng, hoặc các thiết bị công nghệ khác trong giờ học, nhằm hạn chế tình trạng học sinh sử dụng công nghệ để truy cập những nội dung không phù hợp; Áp dụng các biện pháp kỹ thuật để giám sát. Nhà trường có thể sử dụng các hệ thống lọc mạng, hạn chế quyền truy cập vào các trang web không phù hợp với lứa tuổi, hoặc theo dõi hoạt động trực tuyến của học sinh khi sử dụng thiết bị công nghệ của trường.
- Tăng cường giáo dục kỹ năng sử dụng công nghệ và mạng xã hội. Tổ chức các buổi học về an toàn và đạo đức khi sử dụng mạng xã hội. Các em cần hiểu rõ về các nguy cơ như thông tin sai lệch, bạo lực trực tuyến, bắt nạt qua mạng, và việc chia sẻ thông tin cá nhân không an toàn. Giảng dạy về quyền riêng tư và an ninh mạng, học sinh cần được học cách bảo vệ thông tin cá nhân khi sử dụng mạng xã hội, như cách tạo mật khẩu mạnh, cài đặt quyền riêng tư, và biết cách phản hồi trước các tình huống trực tuyến tiêu cực.
- Khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động ngoại khóa thay vì lạm dụng công nghệ, tổ chức các hoạt động thể thao, nghệ thuật, và trải nghiệm thực tế nhằm giảm bớt thời gian học sinh tiếp xúc với công nghệ. Khuyến khích học sinh sử dụng thời gian rảnh rỗi để tham gia các hoạt động có ích thay vì dành quá nhiều thời gian cho việc sử dụng mạng xã hội và trò chơi điện tử. Điều này giúp các em cân bằng giữa giải trí và học tập, đồng thời hình thành thói quen sử dụng thời gian hợp lý.
- Giáo dục học sinh về hậu quả của việc lạm dụng công nghệ và mạng xã hội. Giúp học sinh hiểu rõ tác động của mạng xã hội đối với giá trị bản thân: Nhiều học sinh dễ bị ảnh hưởng bởi hình ảnh và thông tin từ mạng xã hội, dẫn đến mất tự tin hoặc so sánh không lành mạnh. Nhà trường và phụ huynh cần giúp các em phát triển tư duy phản biện, tự tin vào giá trị bản thân và biết cách tránh xa những ảnh hưởng tiêu cực.
- Dạy học sinh cách phân tích, đánh giá thông tin trên mạng: Học sinh cần biết cách nhận diện tin giả, tin tức không đáng tin cậy, và hiểu rõ việc lan truyền thông tin sai lệch có thể gây hậu quả nghiêm trọng. Điều này giúp các em sử dụng mạng xã hội một cách thông minh và có trách nhiệm. Phát triển tư duy phản biện khi tiếp nhận nội dung trên mạng: Học sinh cần được khuyến khích tư duy độc lập, phân tích các nguồn thông tin khác nhau trước khi tin tưởng hoặc chia sẻ bất kỳ thông tin nào. Kỹ năng này giúp bảo vệ các em khỏi những ảnh hưởng tiêu cực từ thông tin sai lệch và văn hóa mạng.
- Thiết lập các nền tảng học tập trực tuyến có nội dung bổ ích và lành mạnh, tạo điều kiện cho học sinh học hỏi và phát triển qua môi trường số. Ví dụ, nhà trường có thể khuyến khích học sinh sử dụng các ứng dụng học tập, tham gia vào các nhóm học tập trực tuyến, và tận dụng công nghệ để phát triển kỹ năng và kiến thức. Khuyến khích sử dụng công nghệ cho mục đích học tập thay vì chỉ dùng để giải trí. Học sinh có thể tham gia vào các khóa học trực tuyến, tìm kiếm thông tin hữu ích trên mạng để mở rộng kiến thức, hoặc học cách sử dụng công nghệ để sáng tạo nội dung tích cực như làm video, viết blog hoặc tham gia các dự án kỹ thuật số.
Quản lý và kiểm soát việc sử dụng công nghệ và mạng xã hội là một nhiệm vụ phức tạp nhưng cần thiết. Việc này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình, và bản thân học sinh, nhằm đảm bảo rằng công nghệ được sử dụng đúng mục đích và không gây ra những tác động tiêu cực đến sự phát triển đạo đức và nhân cách của học sinh.
Sáu là, phát triển môi trường học đường lành mạnh. Phát triển môi trường học đường lành mạnh đóng vai trò then chốt trong việc giáo dục đạo đức và phát triển nhân cách cho học sinh. Một môi trường học đường lành mạnh không chỉ tạo điều kiện cho việc học tập hiệu quả mà còn giúp học sinh hình thành các giá trị đạo đức, kỹ năng xã hội, và tinh thần đoàn kết.
- Xây dựng văn hóa học đường tích cực. Những giá trị này nên được nhấn mạnh trong mọi hoạt động học tập và sinh hoạt của học sinh, từ các bài học trên lớp đến các hoạt động ngoại khóa. Khuyến khích tinh thần đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau giữa học sinh, giáo viên và nhân viên nhà trường. Môi trường học đường tích cực không chỉ giúp học sinh cảm thấy an toàn, thoải mái mà còn tạo điều kiện để các em phát triển mối quan hệ tốt đẹp với thầy cô và bạn bè.
- Tạo không gian học tập và sinh hoạt thân thiện, an toàn. Nhà trường cần có các biện pháp đảm bảo an ninh, an toàn về cơ sở vật chất và tinh thần cho học sinh. Thiết kế không gian học tập sáng tạo và thân thiện: Các lớp học nên được thiết kế sao cho thoải mái, khuyến khích sự sáng tạo và học tập tích cực của học sinh. Khuôn viên trường học cũng nên có các khu vực giải trí, thư giãn, giúp học sinh cân bằng giữa học tập và nghỉ ngơi.
- Khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh trong các hoạt động tập thể, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, văn hóa, thể thao nhằm khuyến khích học sinh tham gia, từ đó phát triển kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, và rèn luyện sức khỏe thể chất.
- Thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp giữa giáo viên và học sinh, tạo sự gắn kết giữa giáo viên và học sinh thông qua các hoạt động ngoài giờ học, như trò chuyện, chia sẻ kinh nghiệm, hoặc tham gia các hoạt động trải nghiệm cùng nhau. Một mối quan hệ thân thiện, tôn trọng giữa giáo viên và học sinh sẽ giúp các em cảm thấy tự tin hơn và sẵn sàng chia sẻ những khó khăn mà mình gặp phải. Đổi mới phương pháp giảng dạy để tăng cường sự tương tác tích cực giữa giáo viên và học sinh như học tập qua dự án, thảo luận nhóm, và đóng vai, sẽ tạo ra môi trường học tập năng động và gắn kết.
- Xây dựng chính sách kỷ luật tích cực và mang tính giáo dục, thay vì chỉ áp dụng các biện pháp kỷ luật cứng nhắc, nhà trường nên tập trung vào các biện pháp mang tính giáo dục và định hướng phát triển nhân cách. Khi học sinh vi phạm nội quy, cần có những hình phạt mang tính hướng dẫn, giúp các em nhận ra lỗi lầm và cách khắc phục thay vì chỉ trừng phạt. Học sinh cần được giáo dục về ý thức tự giác, tuân thủ nội quy không phải vì sợ bị trừng phạt, mà vì sự tôn trọng đối với cộng đồng trường học và các giá trị đạo đức.
- Thường xuyên thu thập phản hồi từ học sinh, giáo viên và phụ huynh để nắm bắt được những khó khăn và mong muốn trong quá trình học tập, sinh hoạt tại trường. Nhà trường cần lắng nghe ý kiến của học sinh để hiểu rõ hơn về những gì cần cải thiện và những vấn đề còn tồn tại trong môi trường học đường. Đánh giá định kỳ về tình trạng bạo lực học đường, tâm lý học sinh: Việc theo dõi và đánh giá định kỳ sẽ giúp nhà trường phát hiện sớm các dấu hiệu suy thoái đạo đức hoặc những vấn đề tâm lý ở học sinh, từ đó có các biện pháp can thiệp kịp thời.
Phát triển một môi trường học đường lành mạnh không chỉ giúp nâng cao chất lượng học tập mà còn góp phần quan trọng vào việc hình thành nhân cách và phát triển đạo đức cho học sinh. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng một thế hệ học sinh tự tin, có trách nhiệm, và biết tôn trọng các giá trị đạo đức trong xã hội.
Những giải pháp này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội để đạt hiệu quả trong việc ngăn chặn suy thoái đạo đức học sinh.
4.Kết luận
Sự suy thoái đạo đức trong giới học sinh phổ thông đang là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ cũng như tương lai của xã hội. Việc ngăn chặn tình trạng này không chỉ là trách nhiệm của riêng ai mà cần có sự chung tay phối hợp từ gia đình, nhà trường và xã hội. Gia đình cần chú trọng hơn đến việc giáo dục đạo đức cho con cái, nhà trường nên xây dựng môi trường học tập tích cực và an toàn, trong khi xã hội cần có các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức về giá trị đạo đức. Để duy trì và phát triển đạo đức trong học sinh phổ thông, chúng ta có thể thực hiện những biện pháp cụ thể như tổ chức các buổi giao lưu, hội thảo về đạo đức, khuyến khích các hoạt động tình nguyện và giáo dục kỹ năng sống cho học sinh. Những nỗ lực này không chỉ giúp học sinh hiểu rõ hơn về các giá trị đạo đức mà còn trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết để trở thành những công dân có trách nhiệm, góp phần xây dựng một xã hội văn minh và nhân văn hơn trong tương lai.
---------------------------
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Chỉ thị 1737/CT-BGDĐT về việc tăng cường quản lý và nâng cao đạo đức nhà giáo, Ban hành ngày 07/5/2018.
2. Lê Tấn Lộc, Thiền viện Trúc Lâm Chính Pháp giáo dục đạo đức cho thanh thiếu niên: Những thành công và thách thức, Tạp chí Tôn giáo, 5 (141), 2018. tr. 44-47.
3. Lê Tấn Lộc. Đạo đức học sinh: Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp
https://giaoducvaxahoi.vn/giao-duc-dao-tao/d-o-d-c-h-c-sinh-th-c-tr-ng-nguyen-nhan-va-gi-i-phap.html
4. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2006.
5. Đặng Đình Chương, Trần Đình Hùng, Vận dụng tư tưởng Phật giáo vào việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh – sinh viên Việt Nam hiện nay, Phật giáo Kiên Giang.
http://www.phatgiaokiengia ng.com/vn-dng-t-tng-pht-giao-vao-vic-giao-dc-o-c-li-sng-cho-hc-sinh-sinh-vien-vit-nam-hin-nay.html.
6. Lê Duy Hùng, Giáo dục đạo đức cho học sinh trung học phổ thông: Thực trạng, nguyên nhân và giải pháp, Tạp chí Khoa học Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, số 50/2013, tr. 29-37.
7.Trần Hữu Quang, Đi tìm nguồn gốc của tình hình suy thoái đạo đức trong xã hội, Thời đại mới, 24/2012, tr. 1-30.
8. Phan Ngọc Quang, Giáo dục đạo đức trong nhà trường. https://www.giaoduc.edu.vn/giao-duc-dao-duc-trong-nha-truong-2.htm.
9. Dương Văn Duyên, Xây dựng đạo đức nhà giáo Việt Nam hiện nay, Tạp chí Khoa học Xã hội và Nhân văn, số 27/2011, tr. 23-29.
Tác giả: ThS. Lê Thanh Trường
Đơn vị: Ban tư vấn, phản biện và giám định xã hội -
Thuộc Viện nghiên cứu hợp tác phát triển giáo dục